Bizga parlament televideniyesi kerakmi?

Parlament faoliyati uni saylab qo’ygan xalqni qiziqtirishi shubhasiz. Fuqarolar o’z hududlaridan saylangan deputat yil bo’yi nima qilishini, kun tartibida nimalar borligini, bergan va’dalarini bajarayotgan-bajarmayotganligini bilishni istaydi. Shuningdek, u parlament majlislarida o’z hududi manfaatlarini qanday himoya qilishi  saylovchilar uchun ham qiziqarli, ham manfaatlidir. Shu qatorda demokratiyaning asosiy tamoyillari bo’lgan ochiqlik va shaffoflik ham ta’minlanishi zarur. Parlament va fuqarolar o’rtasida bo’shliq mavjud bo’lib, uni to’ldirish zarur. Bularning barchasida parlament televideniyesining o’rni beqiyosdir.

Parlament faoliyatini yoritish, xalqqa yetkazish maqsadida ma’lum darajada ishlar amalga oshirilgan bo’lib, Oliy Majlis Qonunchilik palatasining Axborot xizmati va Senatining Axborot xizmatini tashkil etish shular jumlasidandir. Qonunchilik palatasi huzurida “OAV vakillarini akkreditatsiya qilish qoidalari” ishlab chiqildi va 2010-yil 5-aprelda tasdiqlandi. Jurnalistlarni akkreditatsiya qilishdan maqsad – Qonunchilik palatasi, uning Kengashi, qo’mitalari va komissiyalarining, deputatlar birlashmalarining faoliyati, palatada o’tkaziladigan tadbirlar haqida xolis axborotlarni keng, tezkor va erkin tarqatish, shu bilan birga, ushbu jurnalistlar ishini qonuniy tartibda tashkil etish, deb ta’kidlangan. Akkreditatsiya ishlarini Qonunchilik palatasi Matbuot kotibi tashkil etadi. Umuman olganda, akkreditatsiya ishlarining o’zi alohida bir jarayon bo’lib, uni batafsil bayon qilish zarur emas. E’tiboringizni OAV tahririyatlari akkreditatsiya qilishga tavsiya eta oladigan jurnalistlar soniga[1] qaratmoqchimiz:

·       axborot agentliklari uchun 4 nafargacha vakil, ulardan biri fotomuxbir bo’lishi lozim;

·       teletahririyatlar uchun 12 nafargacha vakil (3tadan guruh taqdim etiladi va guruhlar tarkibida teleoperator, texnik xizmat ko’rsatuvchilar bo’lishi nazarda tutilgan);

·       radiotahririyatlar uchun 3 nafargacha vakil;

·       kundalik nashrlar uchun esa 4 nafargacha vakil;

·       haftalik nashrlarga 2 nafargacha vakil.

Oylik va boshqa turdagi nashrlar bir martalik akkreditatsiya uchun buyurtma bera oladilar, xolos.

“Akkreditatsiya guvohnomasi”ni olgan jurnalistlar 2 yillik muddatda palata faoliyati ma’lumotlari bilan ta’minlanadilar, reportajlar tayyorlaydilar, basharti, biror “ishkal”[2] qilib qo’ymasalar. Hozirgi kunda akkreditatsiya qilingan jurnalistlar soni 131tani[3] tashkil etadi. Parlament faoliyatini yorituvchi jurnalistlarning kasb mahoratini hamda tajribasini oshirish, shu bilan birga, ularning Qonunchilik palatasi bilan aloqalarini yana ham qalinlashtirish maqsadini ko’zlab Parlament jurnalistlari klubi tashkil qilingan va u muntazam ishlashi aytiladi. Isbot tariqasida klub har oyda mahoratli jurnalistlarni majlislarga chorlab, parlament hayotini yoritish bo’yicha tajriba almashilishini ta’kidlash joiz. Klub efirga uzatilgan va chop etilgan materiallarni tahlil ham qiladi, faol jurnalistlarning materiallari yuqori baholangan taqdirda ularni rag’batlantiradi ham.

Endi aynan shu masalada ochunda[4] nima gaplar bo’layotganligi, qanaqa ishlar amalga oshirilgani haqida qiziqib ko’rsak. Ko’p emas, roppa-rosa bir yil avval Yevropa eshittirishlar ittifoqi (European Broadcasting Union) 40ta davlatda[5] parlament hayoti qay tariqa va darajada yoritilishi masalasida tadqiqot o’tkazgan. Unga ko’ra 40 mamlakatning 20tasida aynan parlament hayotini yoritishga mo’ljallangan telekanal mavjud ekan, Italiya va  Vengriyada esa ham radio, ham telekanal parlament faoliyatidan to’xtovsiz xabar berib turar ekan. Shulardan 22tasida ushbu kanallar jamoat axborot vositalari xizmati (Public Service Media) tomonidan boshqarilsa, 12ta davlatda (Turkiya, Fransiya, Ispaniya, Irlandiya kabilarda) bu kanallarni  parlament boshqarar ekan. Litva va Vengriyada parlament kanallari xususiy shaxslar tomonidan boshqariladi, biroq ular jamoat instituti sifatida qabul qilinadi. Germaniya va Italiyada esa har ikkisi birgalikda telekanalni boshqaradi. Ushbu qirqta mamlakatning 39tasida parlament faoliyati jonli efirga uzatiladi, faqatgina Kiprda texnik sabablarga ko’ra buning iloji yo’q. Buning uchun siz o’sha davlat parlamentining yoki telekanalning veb-sahifasiga kirishingiz kerak. Turkiya, Makedoniya va Shveysariyadan tashqari barcha mamlakatlarda parlament sessiyalarining arxivlari ham saqlanadi. Bu davlatlarning ko’pida parlament yalpi majlislarini efirga uzatishadi. 23tasida esa yalpi majlislar bilan bir qatorda qo’mita majlislari ham olib uzatiladi. To’g’ri, hamma qo’mita majlislari ham ochiq tarzda o’tkazilavermaydi, bu qo’mitaning xohishiga bog’liq.

O’rganilgan mamlakatlarning 24tasida parlament faoliyati qayta ishlanib efirga uzatiladi, ya’ni reportaj parlament ishining mohiyatini ochib beradi va faoliyatning kerakli joylaridan tayyorlanadi. Turkiya bu ro’yxatga kirmaydi, shu sababdan, parlament majlislaridagi turk deputatlari janjal-u mushtlashishlarining videotasvirlari internet tarmoqlarida keng tarqalgan. O’rganilgan davlatlarning ijtimoiy tarmoqlardan foydalanib aholiga axborot yetkazish darajasi 75%ni tashkil etgan, parlamentlar asosan Twitter va Facebook tarmoqlaridan foydalanishar ekan.

Parlament faoliyatini televideniye orqali yoritish Yevropa Ittifoqi parlamenti uchun ham xos bo’lib, u onlayn-televideniye (web-TV) sanaladi. Ushbu televideniye xizmati Yevroparlament sessiyalarini, qo’mita majlislarini, yangiliklar va turli munozaralarni, ma’rifiy ko’rsatuvlarni jonli efirda uzatishni o’z ichiga oladi. Shu bilan birga, har bir ko’rsatuvda Yevroittifoqning rasmiy tillaridagi subtitrlar ham mavjud.

Biz yuqorida Yevropada parlament televideniyesi qay darajada taraqqiy etganini ko’rdik. Parlament telekanallari faqat bu hudud bilan cheklanib qolmagan. Masalan, AQSHda C-SPAN[6] telekanali mavjud bo’lib, u xususiy, notijorat, nohukumat tarmoq[7] hisoblanadi. Bu kanal 1979-yilda tashkil etilgan. Ushbu kanalning auditoriyasi 12 million kishi atrofida bo’lib, aholining 4%ini qamrab oladi. Telekanal rahbarlarining so’zlariga qaraganda auditoriyani “ovoz bergan, qatnashgan, saylovni moliyalashtirishga ko’maklashganlar”[8] tashkil etadi. C-SPAN xodimlari Yevropadagi hamkasblari bilan doimiy tajriba almashinib turishadi. Kanada ham parlament televideniyesi sohasida o’z tajribasiga ega, Umumpalata va Senatga oid barcha narsani ommaga uzatib turadigan bu kanalning nomi CPAC (Cable Public Affairs Channels) bo’lib, u foyda olishga mo’ljallanmagan, xususiy telekanaldir. Auditoriyasi saylov davrida 3 million, boshqa paytlarda 1.5-2 million tomoshabindan iborat. Parlament sessiyalari jonli efirda uzatiladi. Janubiy Amerikada Chili bu sohadagi tajribasi bilan ajralib turadi, hozirda u yerda ikkita telekanal parlament faoliyatini yoritib boradi, ya’ni Quyi palata uchun alohida, Senat uchun alohida. Ikki palata o’zlariga tegishli kanalni moddiy ta’minlaydi. To’g’ri, bunda ba’zi muammolar bor, biroq yaxshi ishlamoqda. Osiyoga yuzlanadigan bo’lsak, Tailand, Vyetnam (bu turdagi telekanalga aholisi qiziqmasa ham) kabilarda bu sohada ma’lum tajriba orttirilgan.

Shunday qilib, yuqoridagi ma’lumotlar bizni o’ylashga majbur qildi. Bizda Oliy Majlis faoliyatini yoritib borish, efirga uzatish qay darajada? Qoniqarlimi? Shu savol yuzasidan haftalik teledasturlarga qarab chiqdik. Butun respublika miqyosidagi telekanal – “O’zbekiston”da parlamentimiz faoliyati sutkada 9 marta beriladigan “Axborot” information dasturida hamda haftada 2 marta namoyish etiladigan “Parlament hayoti” teleko’rsatuvida yoritiladi. Shu bilan birga boshqa telekanallarning axborot dasturlarida ham kuzatish mumkin. Aynan “Parlament hayoti” ko’rsatuvini olaylik, u chorshanba kuni soat 18:05 – 18:25 oralig’ida beriladi, payshanba kuni esa soat 14:15 – 14:35 oralig’ida. Ko’rinib turibdiki, haftada 40 daqiqa efir parlament uchun maxsus ajratilar ekan. Bu oz emasmikan-a? Taraqqiy etgan va etayotgan ko’pgina davlatlarda davlatmi, nodavlatmi telekanallar mavjud va ular parlamentlari majlislari, yig’ilishlarini to’g’ridan to’g’ri uzatadi, maxsus dasturlar namoyish etadi, iloji boricha to’liq yoritishga harakat qiladi. Parlament va jamoatchilik ham bu kanallarni doimo qo’llab-quvvatlab turadi. Balki biz ham parlament jurnalistikasida yangi islohotni amalga oshirarmiz? Bizga ham parlament televideniyesi kerak emasmi, deb o’ylab qoldik.

Yuqoridagi o’y-fikrlar va xorij amaliyoti bilan ozroq tanishuv O’zbekiston uchun ham alohida parlament telekanali kerak (!) degan xulosani berdi. O’rinli bir savol tug’iladi: bu kanal tashkil etilsa, yil davomida muntazam ishlashi uchun yetarlicha material mavjudmi? Javobimiz: “ha, mavjud”. Asoslaymiz: Oliy Majlis Qonunchilik palatasi deputatlari soni 150 nafar bo’lib, palatada fraksiyalar, qo’mitalar va komissiyalar mavjud. Ularning har biri muayyan vaqtda yig’ilishlar o’tkazishadi. Oliy Majlis Senatida esa 100 nafar senator bo’lib, yiliga kamida 3 marta Senat majlislari bo’lib o’tishi belgilangan. Bundan tashqari, Senatda 6ta qo’mita[9] mavjud va ularning majlislari Senat majlislari oralig’ida o’tkazib turiladi. Shu bilan birga, har bir senator va deputatning faoliyati - alohida bir mavzu. Telekanalda namoyish etiladigan axborot-informatsion dasturlar, xorij parlamentlaridan reportajlar, boshqa ma’rifiy ko’rsatuvlar unga bo’lgan qiziqishni oshiradi, auditoriyani kengaytiradi, telekanalning mazmunini boyitadi. Ko’rinib turibdiki, telekanal uchun bir yilga oshib-toshib ketadigan materiallar mavjud. Auditoriya qiziqishini, doirasini ushlab turish uchun ko’rsatuvlar tilining soddaligi, xalqonaligi va tumtaroq, balandparvoz gaplardan xoliligi ham o’ta muhim ahamiyat kasb etishini unutmaslik kerak. Uzatilayotgan materiallarda har bir qabul qilingan qonunning xalqqa aniq sharhlab berilishi, uning davlat hayotida ishlayotganini ko’rsatib berilishi, o’ylaymizki, juda ko’ngildagidek ish bo’lgan bo’lardi. Xullas, telekanallarimiz safiga yangi “ParlamentTV”[10]ni qo’shadigan payt allaqachon keldi!

---

[1] http://parliament.gov.uz/uz/informations/accreditation-rules/

[2] “Ishkal” deganda biz jurnalistning noqonuniy xatti-harakat qilib qo’yishi, sha’niga dog’ tushirishi kabilarni nazarda tutdik.

[3] http://parliament.gov.uz/uz/informations/journalists/

[4] Jahon, olam, dunyo

[5] www.ebu.ch/files/live/sites/ebu/files/Publications/EBU-MIS%20-%20Parliamentary%20Broadcast%20Services%20in%20Europe.pdf

[6] https://en.wikipedia.org/wiki/C-SPAN

[7] Bu telekanalning internetda ham o’z sahifalari bor.

[8] http://www.ipu.org/PDF/publications/ebu_en.pdf

[9] http://senat.uz/uz/committee/index.html

[10] Telekanalning nomi o’zimizcha o'ylab topilgan bo’lib, boshqacha nomlar qo’ysa ham bo’ladi. Masalan, “UzParlament”, “UPTV”, “ParliamentUz” va hakozo.

Маҳаллийчилик

Ўзбекдир Андижон, Марғилонлик хам,

Ўзбекдир Самарқанд ва Сурхонлик хам.

Ўзбекдир Хоразм, Намонгонлик хам,

Бир бирингнинг гўштинг чайнама ўзбек.

Сенинг бошинг келиб рус силамайди,

Ёҳуд эл-улусинг ҳинд сийламайди.

Улар ўз юртин дер сени демайди,

Хасад қозонинда қайнама ўзбек.

Бир бирингни қирсанг юртинг босиб ёв,

Масжидларинг бузиб қурай дер черков.

Бундан Хақ асрасин! Гар есанг палов,

Бўлишган халқсан сен айнама ўзбек.

Боланг насронийга айлангай агар,

Ёт тилда сўзлашга шайлангай агар.

Ўзбеклар бўлмаса қон-қардош жигар,

Кўнглингни нафратга бойлама ўзбек.

Пойтахтлик хам одам, вилоятлик хам,

Инкор қилганларнинг бари муттаҳам!!!

Қондошларинг кўзин айламагин нам,

Бир бирингни хўрлаб яйрама ўзбек.

Менга деган эди, бир ўзбек бир дам:

"Тошкентликдир-отам, Жиззахлик-онам.

Хар турфа жойдандир қондошларим хам"

Шундай экан, қалбинг қийнама ўзбек.

Самарқанддан бўлса Мирзо Улуғбек,

Бобур Андижондан, сақламангиз кек,

Ўн икки вилоят хаммаси ўзбек

Бир биринг беҳуда қайрама ўзбек.

Аслида барчангнинг номинг биттадир,

Сир ва Амударё жоминг биттадир,

Султонинг биттадир, қонинг биттадир,

Мен бўлакчаман деб сайрама ўзбек.

Битта дарёдаги, турфа ирмоқсан,

Битта муштумдаги, хар хил бармоқсан.

Лек илдизинг битта, тушунсангчи сан,

Бирлашсанг хар кунинг байрам-а ўзбек?

Юртингда ғайридин, ўзга миллатлар,

Яйраюр миқ этиб отмайсан гаплар.

Миллатдошларингдан излаб иллатлар,

Яшагунча, рости индама ўзбек.

Боболар қабрида ётсин десанг тинч,

Онангнинг кўзида кўрай деб севинч.

Болангнинг кўнглидан кетсин деб ўкинч,

Бир бирингни қўлла хайдама ўзбек!

Абдураҳмон

Shoirni qiynagan dard

МАҲАЛЛИЙЧИЛИК

Шартмикан маҳалла-маҳалла қилиб,

Юксак Она Юртни кичрайтишингиз?

Кулгимни қистатар, бир юртдан бўлиб,

Бири-бирингизни ажратишингиз...

Келинг, танқидимни бошлай Тошкандан:

Эй дўстим, кибрдан не сўзлар дединг?

Ахир, юз йил бурун ўзинг ҳам меҳмон -

Қўқон хонларига бож тўлар эдинг!

Бугун мезбон бўлсанг, ўхша мезбонга,

Бу юк-да ғурурга солмасин, дейман.

Бир куни айлансанг яна меҳмонга,

Роса қийин бўлиб қолмасин, дейман!

Водийлик дўстларим, ғалат феълингиз:

Наманганга ҳатто Андижони ёв...

Буёғини айтмай қўя қолайин –

Битта тоғ шунчалик бўлоларми ғов?

Бўлиниш, ажралиш шу қадар майда,

Қишлоқ-қишлоқ бўлиб шарафми тарқаш?

Самарқанду Урганч, Бухоро қайда,

Тошкандан уёғин десалар “сурқаш”...

Воҳа ҳам қолишмас, суҳбат пайтида

Пойтахт, водий деса кўзларда нафрат:

Тарих қайтиб келса яна бефойда –

Нодирабегимга берилмас шафқат!

Мозий қайтса, яна эшик ёпилгай –

Бобурни Самарқанд ҳайдайди яна,

Ўзга ватанлардан нажот топилгай...

Ва лекин бизларда йўқдир бошпана!

Хоразм замини – ҳамон ёт орзу,

Жалолиддин йиғлаб ҳануз беватан!

Болаларга таълим берилар ҳануз:

“Фақат шу Урганчни, де ватан...”

Ўтмиш ҳам шу эди, бугун ҳам шу, оҳ,

Чингиз бўлиб-бўлиб еганин эсланг.

Ёвуз бу хийлакор, бирлашса бу юрт

Енгилмас бир қўрғон, деганин эсланг!

Тарих чинқиради, тиклан, бирлаш, деб,

Қанча тарқоқ бўлсанг, шунча тез қулаш.

Бир-бирингга ҳасад уруғин экиб,

Жонга тегмадими “сен фалончи”лаш?!

Шахсан менинг ўксук жонимга тегди,

Дардимни сўйлайин ўзбекчасига:

“Илтимосим шулки, аломонликдан

Чиқайлик бир миллат даражасига!!!”

 Хайрулла Ҳамидов

1402-yil 20-iyul fojiasi

Bundan taxminan 615 yil muqaddam dunyodagi eng katta urush bo'lgan. Unda taxminan 400 ming askar qatnashgan. Bu urush dunyoning keyingi manzarasiga katta ta'sir qildi, tarixni o'zgartirdi. Bu jang oqibatlari ko'plarni suyuntirdi. Aqlli va uzoqni ko'ra biluvchi millatparvarlarni esa qattiq qayg'uga solgani shubhasiz edi.

Bu urush serb qirolini xursand qildi, slavyan va farang qirollarining oromini qaytardi, Rim papasi do'ppisini osmonga otdi, chinliklarning kayfini chog' qildi.
Bu urush milliy tariximizdagi, oliy siyosiy doiralarimizdagi buyuk siyosiy xato bo'lgan edi. Bu faqat buyuk ajdodimizning emas, balki buyuk qardosh ajdodimizning ham ulkan xatosi bo'ldi. Biz "ota turk" edik, ular esa "bola turk"edilar. Hamon shunaqa. Biz aka-uka edik (hali ham shundaymiz), afsuski, aka va uka begonalarning oldida mushtlashdi, bir-biri bilan yoqalashdi. Axir, uka sho'xlik qilsa, aka uni kechiradi; buyuklikning, ulug'likning, kattalikning mazmuni ham shunda-ku.
Jangda hech qachon urushayotgan tomonlar yutmaydi, faqat uchinchi tomon yutadi. Poytaxtga behisob xazina-yu boyliklar, usta-hunarmandlarni olib qaytgan muzaffar shaxs nima qilib qo'yganini anglaganmidi o'shanda? Axir, uni komil inson darajasida deb bilamiz-ku? Nahotki, uning o'tkir zehni kelajakni ko'ra olmagandi?! Xom sut emgan bandamiz biz ...
Nega biz endi bu tarixiy fojiani milliy g'urur deb bilyapmiz? Aka ukasini o'zgalar oldida burnini qonatib urishi qachon sharafli bo'lgan? "Yevropa xaloskori"ning bu xizmati ularni saqlab qoldi, ularning nafsi hakalak otishiga imkon yaratdi, mustamlakachilik qilishlari uchun xizmat qildi.
Biz ruslarga, faranglarga qarata bobomiz qilgan xizmatni aytib maqtanamiz, ularni tilini qisib qo'ygan bo'lamiz deb o'ylaymiz, shekilli. Qaniydi shunaqa bo'lsa! Agar ruslar bu xizmatni qadriga yetganlarida XIX asr ikkinchi yarmidagi voqealar bo'larmidi!? Bu urushdagi g'alaba ularni xursand qilgan, ayni paytda, ular ustimizdan kulishgan ham. Keyinchalik ham kulishdi yuzlab yillar davomida.
Qisqasini aytganda, biz Usmonli turklar ustidan qilingan g'alaba bilan yevropaliklarning ozodligi saqlanib qoldi, mustahkamlandi deyish bilan kaltabinlik qilyapmiz, o'zligimizdan uzoq gaplarni aytyapmiz, go'yoki yevropaliklarga hushomad qilyapmiz.
Ha, bu urush adolatsiz edi, uyat edi, chunki unga dimoq, nafs sababchi bo'lgan edi.

Biz bil(ma)gan turkiy tashkilotlar

Dunyo aholisining kattagina qismini turkiy xalqlar tashkil etadi. Bu butun dunyo bo'ylab taxminan 200 milliondan ortiq turkiy millat umrguzaronlik qilmoqda deganidir. AQSH Markaziy razvedka boshqarmasi hisobotiga ko'ra turkiy millat soni 197.9 millionni (2010-yil o'rtalari) tashkil etarkan. Ularning oltitasi mustaqil davlatga ega, yana bir qanchasi Rossiya, Xitoy va Moldovada[1] avtonom davlat yoki hududiy birlik sifatida yashamoqda. Qisqasini aytganda, 30dan ortiq turkiy til oilasiga kiruvchi xalqlar mavjud. Bu xalqlar ko'p bora birlashgan va tarqalib ketgan. XXI asrning birinchi choragida turkiy davlatlar pragmatik siyosat olib borishga harakat qilayotganlari bois qardosh millatlarning kuchli ittifoqi, yaqin aloqasi ko'pda sezilavermaydi ham. Ammo bu turkiylarni birlashtiruvchi biror tuzilma yo'q degani emas. Hozirgi kunda Xalqaro Turkiy Madaniyat Tashkiloti, Turkiy kengash, Xalqaro turkiy akademiya kabilar faoliyat yuritmoqda. Quyida shu xususida so'zlaymiz.

Xalqaro Turkiy Madaniyat Tashkiloti - iqtisodiy, madaniy va boshqa sohalarda turkiy davlatlar va xalqlar o'rtasida do'stlik, hamkorlikni kuchaytirish maqsadida tuzilgan xalqaro tashkilot. Tashkilotning bosh binosi (TurkSOY) Anqara shahrida joylashgan. Hozirgi kunda tashkilotga qozog'istonlik Dyusen Kaseinov bosh direktorlik qilmoqda. Tashkilotning 3ta rasmiy tili bor: turk, rus, ingliz. Hozirda 10ta a'zo davlat, federal subyekt va muxtor viloyat mavjud. Bular Qozog'iston, Turkiya, O'zbekiston, Turkmaniston, Ozarbayjon, Qirg'iziston, Gagauziya, Tatariston, Yoqutiston, Shimoliy Qibris Turk Respublikasi kabi davlatlardir. Tashkilotning tamal toshlari 1992-yilda Anqara va Bokuda bo'lib o'tgan O'zbekiston, Ozarbayjon, Turkiya, Qozog'iston, Qirg'iziston va Turkmaniston madaniyat vazirlarining uchrashuvida qo'yilgan. 1993-yil 12-iyulda Qozogʻistonning oʻsha paytdagi poytaxti Olmaotada «Turkiy madaniyat rivojlanishi hamkorligi tashkiloti»ga asos solingan hamda tegishli hujjatlar imzolangan. Tashkilotning hozirgi nomi 2009-yilda berilgan, aynan shu yili tashkilot Turkiy kengashga kirgan.
1996-yilda XTMT va YUNESKO o'rtasida rasmiy hamkorlik yo'lga qo'yilgan.

Turkiy kengash bayrog'i

Turkiy kengash - turkiyzabon davlatlardan tashkil topgan va a'zo davlatlarning har tomonlama do'stlik, hamkorligini rivojlantirishni maqsad qilib qo'ygan xalqaro tashkilot. Tashkilotning shtab-kvartirasi Istanbulda joylashgan va qozoq, ozarbayjon, turk, qirg'iz va ingliz tillari rasmiy til sanaladi. Turkiyalik Xalil Aqinchi 2009-2014-yillarda bosh kotib bo'ldi. Shu kungacha tashkilotning bosh kotibi sifatida  Ramil Hasanov (2014-yildan) ish yuritmoqda. Turkiy kengashga 2009-yil 3-oktabr sanasida Ozarbayjonning Naxichevon shahrida turk, ozarbayjon, qozoq va qirg'iz prezidentlari uchrashuvida kelishilgan Naxichevon bitimi asos bo'lgan.
Turkiy kengash tarkibida sohalar bo'yicha (1)Istanbul kotibiyati, (2)Prezidentlar kengashi, (3)Tashqi ishlar vazirlari kengashi, (4)Yuqori martabalilardan tashkil topgan komitet, (5)Turkiyzabon davlatlar oqsoqollari kengashi, (6)Bokudagi parlament assambleyasi, (7)Ostonadagi turkiy akademiya va (8)Turkiy madaniyat xalqaro tashkiloti kabi tuzilmalar mavjud. Ushbu Kengashga yaqin orada Turkmaniston va O'zbekiston ham a'zo bo'lib kirishi kutilmoqda. 


[1] 2014-yildagi Qrimning Rossiya tomonidan anneksiya qilinishi oqibatida Ukraina bu ro'yxatdan chiqib ketgan. Bu paytgacha Qrimda qrim-tatarlar avtonom viloyat sifatida yashardi.